Autorka: Joanna Hryń, ekspert ds. informacji i ewaluacji SCWEW w Białymstoku
Edukacja włączająca stała się główną polityką oświatową/ edukacyjną krajów europejskich między innymi: Holandii, Włoch, Francji, Szkocji, Anglii, Danii czy USA. Rozwój systemów edukacji włączającej coraz częściej jest traktowany jako konieczność, ale także jako wyzwanie dla wszystkich krajów europejskich.
Polska jest jednym z 31 członków Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej. Zgodnie z jej raportem z 2012 r., poszerzenie dostępu do edukacji powoduje automatyczne podwyższenie standardów kształcenia i odwrotnie; jakość kształcenia i równość w traktowaniu wszystkich uczniów są istotnym warunkiem wprowadzenia w życie zasad edukacji włączającej.
„Dobra edukacja – to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy, miejsca zamieszkania, niepełnosprawności, wieku czy wyznania.” 1
Na czym zatem opiera się idea edukacji włączającej?
Idea edukacji włączającej opiera się na założeniu, że to nie dziecko należy zmieniać i przystosowywać do systemu szkolnego, lecz odwrotnie – szkoła i system nauczania musi się zmienić tak, by wyjść naprzeciw indywidualnym potrzebom wszystkich dzieci sprawnych i niepełnosprawnych. Kształcenie, wychowanie i opieka odbywa się w lokalnej szkole, natomiast system szkolny stwarza wszystkim uczniom, niezależnie od stopnia czy rodzaju niepełnosprawności, poczucie przynależności do grupy klasowej/szkolnej.
Jeśli chodzi o dziecko niepełnosprawne, to zarówno ono, jak i jego rodzina, ma mieć zapewnione specjalistyczne wsparcie – odpowiednie dla danej niepełnosprawności. Temu ma właśnie służyć edukacja włączająca, która ma być okazją do uczenia się normalności – nawiązywania i podtrzymywania kontaktów społecznych. Model edukacji opartej na idei inkluzji nie zakłada przyjęcia wszystkich dzieci ze zróżnicowanymi potrzebami do szkoły masowej, ale akcentuje konieczność zmiany każdej szkoły w taki sposób, by mogła ona indywidualizować swoje oddziaływania, by mogła działać elastycznie.
Edukacja włączająca jest procesem ciągłym, mającym na celu wysoką jakość kształcenia wszystkich dzieci, a szczególnie tych, które narażone są na wykluczenie. Poprzez zastosowanie udoskonalonych metod nauczania będą one mogły rozwijać własny potencjał. Należy jednak pamiętać, że edukacja włączająca organizowana w warunkach szkoły ogólnodostępnej musi być nastawiona na potrzeby oraz możliwości rozwojowe dziecka i – co się z tym wiąże – dostosowanie szeroko pojętej rzeczywistości szkolnej do jego indywidualności. Głównym zadaniem szkoły jest rozpoznanie i wspieranie różnorodnych potrzeb uczniów, w sposób dostosowany do ich możliwości psychofizycznych, zróżnicowanych potrzeb, uzdolnień i specyfiki rozwoju.
„Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą (SCWEW)” to projekt przedsięwzięcia grantowego zmierzającego do sprawdzenia jaka jest możliwość stworzenia przestrzeni dla edukacji włączającej w polskim systemie oświatowym.
Założono, iż utworzone Specjalistyczne Centra Wspierające Edukację Włączającą (SCWEW) staną się jednym z rozwiązań na rzecz wdrażania wysokiej jakości edukacji włączającej dla wszystkich uczniów.
Przedmiotem projektu jest wypracowanie rozwiązań, służących wspieraniu pracy szkół w zakresie zapewnienia optymalnych warunków rozwoju wszystkich uczniów. Działania wspierające pracę nauczycieli i specjalistów szkół ogólnodostępnych w zakresie pracy z uczniem ze zróżnicowanymi potrzebami są początkiem uruchomienia odpowiedniego wsparcia w jednostce systemu oświaty. Natomiast głównym celem projektu jest poprawa dostępności usług edukacyjnych dla uczniów o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych, w tym z niepełnosprawnościami.
Poza tym, projekt ma na celu budować świadomość społeczną dotyczącą zróżnicowanych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych osób uczących się oraz możliwość ich zaspokajania w lokalnie działających przedszkolach i szkołach, w szczególności w odniesieniu do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a także podniesienie jakości tego wsparcia; budowanie społecznej świadomości i odpowiedzialności za funkcjonowanie i włączenie w proces nauczania-uczenia się dzieci/uczniów (w tym z niepełnosprawnościami); wzmacnianie lokalnej, społecznej koalicji na rzecz wsparcia dzieci/uczniów oraz ich rodzin; podnoszenia świadomości społecznej skutkujące eliminowaniem barier mentalnych; promowanie edukacji włączającej oraz zindywidualizowanego/spersonalizowanego podejścia do dziecka/ucznia przekładające się na podniesienie jakości pracy przedszkoli i szkół; zapewnić wysokiej jakości edukację dla każdego dziecka/ucznia, optymalizację wykorzystania dostępnych zasobów w aspekcie kadrowym, merytorycznym i rzeczowym na rzecz wszystkich dzieci/uczniów, z uwzględnieniem zróżnicowania ich potrzeb rozwojowych i edukacyjnych, skutkujące ich późniejszym satysfakcjonującym życiem społecznym i rozwojem zawodowym oraz włączeniem społecznym.
Do udziału w konkursie grantowym zaproszono organy prowadzące publiczne oraz niepubliczne przedszkola specjalne lub szkoły specjalne lub placówki specjalne (Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze (MOW)/Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii (MOS)/Specjalne Ośrodki Szkolno-Wychowawcze (SOSW).
Miasto Białystok – Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Waldemara Kikolskiego w Białymstoku, otrzymało grant w ramach projektu „Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą” (SCWEW) realizowanego w ramach II Osi priorytetowej Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój „Efektywne polityki publiczne dla rynku pracy, gospodarki i edukacji”, Działanie 2.10 Wysoka jakość systemu oświaty, projekt nr UDA-POWR.02.10-00-0002/1900.